12 (2007)

İlk defa Sabancı Üniversitesi’nde ORG 302 dersinde izlediğim ve büyülendiğim 1957 yapımı “12 Angry Men” gelmiş geçmiş en başarılı filmler listesinde ön sırada arzı endam ederken, arkasından elbette ki uyarlamalar kaçınılmaz oldu. 1954 tarihli Reginal Rose’un oyunundan yola çıkılarak sinemada hayat bulan projenin Rus uyarlamasını Nikita Mikhalkov ve Alexander Novototsky Vlasov kaleme almışlardır. Yönetmen koltuğunda yapımcılığını da üstlenen Nikita Mikhalkov oturmaktadır. 159 dakikalık dram gerilim türünün kadrosunda Sergei Makovetsky, Nikita Mikhalkov, Sergei Garmash, Valentin Gaft ve Alexei Petrenko yer almaktadır. 4 milyon $’lık bütçeyle yapılan filmin dili ise Rusça ve Çeçence’dir.

Üvey babasını öldürmekle suçlanan Çeçen bir çocuğun kaderi 12 jüri üyesinin kararına bağlıdır. Üstelik pek çok delil ve hatta tanık, çocuğun aleyhine karar almaya yetecek görünüyor. Son söz bu jüriye kalmıştır.

En iyi yabancı film dalında Oscar adayı olan filmin çok başarılı müzik çalışmalarını “Solaris (1972)”, “Stalker (1979)” filmlerinin de çalışmalarını yapan Eduard Artemyev üstlenmiştir. Siyah beyaz ve renkli sahneler filme ayrı bir heyecan katıyor. Mekan, dekor, kostüm detayları senaryonun kısıtlılığı nedeniyle çok göz önüne çıkmıyor fakat bu asla kalitesiz olduğu anlamına da gelmiyor. Aksine spor salonu dışında yaşanan (daha doğrusu geçmişteki) mekanlar incelikle ele alınıyor. Spor salonu ilk filmdeki heyecanı yaşattırmasa da sahne geçişleri, görüntü kalitesi ve ışıklandırma sürükleyiciliği sağlıyor. Spor salonu oldukça geniş bir mekan olduğu için insanların rahat nefes almasına, hareket etmesine, yürüyüp düşünmelerine fırsat veriyor. Küçük mekanın getirdiği stres ve gerilim burada daha da azalıyor. Bu noktada mekanın ne kadar etkili olduğu gözlerden kaçmıyor.  

İzlemeden önce çok bilinen bir filmin uyarlaması olduğu için ön yargılar kafayı kurcalıyor. Fakat 12’de uyarlama daha da yerelleştirilmiştir. Rus ve Çeçenlerin arasındaki siyasi savaş filmi başka bir boyuta taşıyor. İşin içine farklı hikayelerin girmesi konuyu biraz dağıtmış gibi geldi. Daha doğrusu “12 Angry Men”in konusunu dağıtmış. Belki de bu seçim uyarlamanın farklılığını göstermek için yapılmıştır. Jürinin işe koyulmadan önce hazırlık yapması seyirciyi de filme hazırlamaya olanak sağlıyor. Bu kurgunun etkileyiciliğini ispatlıyor. Mekan detayını çok beğenemesem de bir uyarlamaya göre oldukça başarılı görünmesi şaşırtıcı geliyor. 159 dakika aslında mekan azlığına göre (geçmişe dönüşler yaşandığından tek mekan demek çok doğru gelmiyor bu film için) hayli uzun bir süreç ama izlerken bu uzunluğu asla hissettirmiyor. Her jüri üyesinin anlattığı hikaye ile başka bir mekana, başka bir hayata gidiyorsunuz. Üstelik bu gidiş sadece hayalde oluyor! Hayali yaşarken hissettirilen gerilim ise tahmin edilenden daha başarılı geliyor. Gerek “12 Angry Men”, gerekse 12 filminde adaletin ve hukukun öngördüğü kararlar pek güzel sorgulanıyor. Çok net görünen kararların altı biraz deşildiğinde beklenmedik şeylerin çıkması da bu alt yapının çok sağlam olmadığını ya da daha yumuşak bir deyişle çabucak değişebileceğini gösteriyor.

Karakter detaylandırılmasının örnek gösterileceği bir senaryoya sahip olan 12’de oyuncuların da pek tanıdık olmaması (belki Rus filmi izlemediğim içindir) fakat buna rağmen en ufak bir rahatsızlık duyulmaması da cast seçiminin doğruluğunu kanıtlıyor. Yapımcı, yönetmen ve senarist Nikita Mikhalkov’un oyuncu kadrosunda olması filme hakimiyetini arttırıyor.

“12 Angry Men” ile kıyaslama kaçınılmazken, yukarıda belirttiklerim dışında senaryoda da farklılıklar bulunuyor. Spoiler olmaması açısından bu detaylara girmiyorum. Lakin, bunlar 12’nin başka filmler ya da projelerle karşılaştırılmaması gerektiği yöndedir. Alt yapı aynı olsa da ele alınış çok farklı. İzlemeden önce “12 Angry Men” mi bu mu gibi ikileme düşmeyin. “Taklitler aslını yaşatır” deyişine hem fikir olsam da 12 asla bir taklit değil, etkileyici bir uyarlamadır. Hatta “12 Angry Men”i izlemediyseniz belki gözünüze çok daha başarılı bile gelebilir.

12’nin IMDB notu 7.6 iken, Metacritic’ten de 72 puan almıştır. Gelen eleştiriler de genellikle olumlu yöndedir. Tabi ki bunda en büyük etken, birebir kopya değil de etkileyici bir farklı uyarlama olmasıdır. Afişi bile bunu göstermiyor mu zaten?