Yeraltı (2012)

Seyirci Koltuğu’nda Zeki Demirkubuz haftası yapmış biri olarak, Yeraltı’nı sinemada izleyemediğimden üzülmüştüm. Neyse ki DVDsi raflardaki yerini aldı (benim raf malum D&R oluyor). 107 dakikalık dram, Nisan 2012’de gösterime girdi. Senaryo ve yönetmenlikte Zeki Demirkubuz imzası taşıyan filmin baş rollerinde Engin Günaydın, Serhat Tutumluer, Nihal Yalçın, Nergis Öztürk, Murat Cemcir yer alıyorlar.

Lafını hiç esirgemeyen, düşüncelerini olduğu gibi paylaşan memur Muharrem, hiç haz etmediği eski arkadaşlarının bir akşam yemeğine kendini zorla davet ettirir. Bu yemekte herkesin tahmin ettiği gibi Muharrem pek boş durmayacaktır. Bilinmeyen ise gerçeklerin dile gelebilmesidir. Eski hesaplaşmalar, mazide kalanlar tek tek o masaya dökülür.

Demirkubuz, sinemasının her zaman Dostoyevsky’den etkilenerek ekrana aktardığını dile getirir. Bu sefer de “Yeraltından Notlar” adlı eserinden kendisi kurgulayarak projeyi hayata geçirmiştir. Mekan olarak Ankara baş roldedir. Seçilen mekan, dekor, kostüm tasarımları Muharrem’in dünyaya bakışını, insanlara duyduğu nefreti ortaya çıkarıyor. Solgun, koyu renkler öne çıkıyor. Görüntünün temiz olmasıyla birlikte kafasının iç karışıklığı kamera açılarına da yansıyor. Diğer Demirkubuz filmleri gibi Yeraltı’nda da müzik çalışmalarına pek şahit olmuyoruz. O yüzden müziksiz bir hayat pek yabancı gelmiyor.

Memur Muharrem’in hayatı üzerinden anlatılan hikayede tüm insanların olumsuz yanını görebilirsiniz. Olumsuzluk belki göreceli bir kavram olabilir. Fakat yalancılık, düzene ayak uydurma, sahtekarlık, yalakalık, umursamazlık, hırsızlık gibi huylar, davranışlar ve hareketler Muharrem'le bağdaşmıyor. Çevresinde tüm bu olumsuz huyları ve hareketleri takınan insanlara nefretini kusuyor, pervasızca ağzına geleni söylüyor. Tahammülü olmadığı için gerçekleri herkesin görmesini istiyor. Görüp bilenlerin de kabullenmesini istiyor. Bazen bu huyuna kendisi dahi katlanamıyor. Sonuçta bu tutum onu anti-kahraman yapıyor. Çevresinde tutunacak tek bir insan kalmıyor. Bir yandan çevre istiyor, bir yandan da kimseye dayanamıyor. Bu çelişkiler onu daha asosyal yapıyor; yalnızlığın dibine vuruyor. Muharrem’i tek kelimeyle özetlemek gerekse “yalnızlık” en uygunu olur. Yalnız bir adam ve bunun da sebebini biliyor. Bilmesine rağmen durumunu düzeltecek bir şey yapmıyor. Bir bakıma halinden memnun olduğunu düşünüyor. Olması gereken bu mudur derseniz, işte Demirkubuz’un öykü boyunca sorguladığı şeye parmak basabilirsiniz. Aslında Muharrem yanlış yapmıyor; dürüstlükten yana. Seçtiği yol yanlış değil. Fakat ortada bir gerçek var: İnsanlar doğrunun ne olduğunu bilse bile her daim duymak, kabullenmek istemez. Sosyal bir çevrenin içindeyseniz veya bir toplumun parçası olma gayesini taşıyorsanız söylemeniz ve yapmanız gereken şeyleri toplum kuralları sınırlıyor. Aksi takdirde ortaya yalnızlık, asosyallik çıkıyor. 107 dakika içinde Muharrem’i en ince detayına kadar irdeleyip en kişisel alanlarına giriyorsunuz. Sonuçta ondan ne nefret ediyorsunuz, ne de onu takdir edebiliyorsunuz. Kafanızda soru işaretleriyle kalıyorsunuz. Bu soru işaretleri Muharrem’le veya öyküyle alakalı değil; hayatla…

Yeraltı’nda diğer Demirkubuz projelerinde alışık olmadığım bir tercih biraz rahatsız etti: Karakterin iç konuşması. Hikayeyi Muharrem karakterinden dinlemek; daha doğrusu düşüncelerini ondan duymak pek alışık olmadığımız bir durum. Demirkubuz genelde izleyicinin karakterleri çözmesini tercih ederdi. Bu yüzden diğer projelerde sürekli karşılaştığımız iç konuşmalar Yeraltı’nda şaşırttı. Sahneler peş peşe ilerledikçe Muharrem’e alışıldığı gibi bu durumu da kabulleniyorsunuz. Işık kullanımı ise diğer tüm projelerine oranla çok daha öne çıkmıştır. Gölge oyunlarına rastlamak hiç de fena görünmüyor.

1969 Tokat doğumlu Engin Günaydın, daha önceden Demirkubuz’un “Yazgı” filminde rol almış ve Ankara Film Festivali’nde en iyi yardımcı erkek oyuncu ödülünü kazanmıştır. Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuarı’na giriş yaptıktan sonra Mimar Sinan Üniversitesi’ne yatay geçiş yapmıştır. Tiyatroyla başlayan kariyerine reklam filmleri ve televizyon dizileriyle devam etmiştir. “Zaga” programındaki skeçlerle televizyon seyircisine kendini sevdirir. Rol aldığı projelerden bazıları ise şunlardır: “Bir Demet Tiyatro”, “Aşkım Aşkım”, “Alacakaranlık”, “Size Baba Diyebilir Miyim?”, “Avrupa Yakası”, “Üsküdar’a Giderken”, “Muhteşem Yüzyıl”. Beyazperdede ise “Yazgı”, “Yazı Tura”, “Gora”, “Takva”, “Vavien” filmleriyle başarısını ortaya koymuştur. Muharrem karakteriyle Altın Koza Film Festivali’nde en iyi erkek oyuncu ödülünü kazanmıştır. Bu karakterin Engin Günaydın’a çok yakıştığını düşünüyorum. Hani yakıştırmak belki doğru bir tanım olmayabilir; Günaydın karakteri çok düşünüp özümseyerek bizlere yansıtıyor. Üstünde sırıtmıyor ve inandırıcılığı en üst seviyede tutuyor.